Προβλήματα, δυσκολίες και προτάσεις αντιμετώπισης
Ορισμένες από τις δυσκολίες και τα προβλήματα που προκύπτουν κατά τη διάρκεια της συνεργασίας στις ομάδες, καθώς και προτάσεις για την αντιμετώπισή τους παρατίθενται παρακάτω:
- Όταν αναμένεται από όλες τις ομάδες να παραγάγουν με ακρίβεια ένα κοινό αποτέλεσμα, με μια μόνο ορθή λύση, όπως για παράδειγμα είναι η επίλυση μιας εξίσωσης, τότε ενεργοποιούνται περισσότερο σε κάθε ομάδα οι πιο ικανοί μαθητές γιατί αυτοί είναι πιθανότερο να δώσουν και τη σωστή απάντηση. Οι μαθητές χαμηλότερου επιπέδου πιθανόν να εκτιμήσουν ότι η δική τους συνεισφορά θα είναιανώφελη και για το λόγο αυτόν να μην καταβάλλουν προσπάθεια. Αν ο εκπαιδευτικός δε βρίσκει τρόπο να κάνει ενεργούς τους αδύνατους μαθητές, προτιμότερο είναι να μην αναθέτει στις ομάδες εργασίες αυτής της μορφής.
- Για να εξασφαλιστεί η συμμετοχή των αδύνατων μαθητών στις ομάδες μπορεί ο εκπαιδευτικός να αναθετει εργασίες όπου δεν αναμένεται μια δεδομένη και κοινή κατάληξη του έργου όλων των ομάδων, αλλά κάθε ομάδα έχει επιλογές στόχων και εναλλακτικούς τρόπους κατεύθυνσης των δραστηριοτήτων, π.χ. σε θέματα όπως: "να προτείνουν τρόπους για τη μείωση της μόλυνσης του περιβάλλοντος".
- Όταν στην ομάδα υπάρχουν μαθητές με διαφορετικά επίπεδα επίδοσης είναι πιθανόν να δυσκολευτούν να συνεργαστούν όλοι μαζί σε μια κοινή δραστηριότητα. Μια λύση είναι να επιμεριστεί η εργασία σε τόσα μέρη, όσα είναι τα μέλη της ομάδας και ο καθένας να εργαστεί στο επίπεδο του. Στο τέλος θα πρέπει να γίνεται σύνθεση των επιμέρους έργων και έτσι να προκύπτει η τελική εργασία της ομάδας. Άλλη λύση είναι να γίνουν υποομάδες με μαθητές του ίδιου επιπέδου, οι οποίοι θα αναλάβουν και αναλόγου επιπέδου δραστηριότητες. Οι μαθητές των υποομάδων που ολοκληρώνουν γρήγορα την εργασία τους μπορούν να εμπλακούν στο έργο των υποομάδων με μαθητές χαμηλότερου επιπέδου.
- Προκειμένου οι ομάδες να είναι συγκεντρωμένες στην εργασία τους και να μη χαζεύουν, ο εκπαιδευτικός μπορεί να ορίσει ένα χρονικό περιορισμό των δραστηριοτήτων. Σωστή εκμετάλλευση του χρόνου μπορεί να γίνει και αν ο εκπαιδευτικός παραθέτει στις ομάδες, κατά την έναρξη της εργασίας τους, γραπτές οδηγίες σχετικά με την πορεία της εργασίας ή σχετικά με την αξιοποίηση του υλικού, ώστε οι μαθητές να μην τον απασχολούν με ερωτήσεις. Έτσι, θα έχει χρόνο να καθοδηγήσει τις ομάδες με μεγαλύτερες δυσκολίες.
- Ένα ακόμα ζήτημα είναι πως να παρακολουθούν οι ομάδες την παρουσίαση μιας άλλης ομάδας, αντί να συζητούν τη δική τους παρουσίαση που θα ακολουθήσει. Ορισμένες προτάσεις για τη διευθέτηση αυτού του ζητήματος είναι οι εξής: α. Οι ομάδες παρουσιάζουν την εργασία τους η μία στην άλλη και όχι ενώπιον της σχολικής τάξης. β. Οι ομάδες ανά δύο ανταλλάσσουν μέλη και ο επισκέπτης μαθητής επιστρέφει στην ομάδα του και δίνει αναφορά σχετικά με την εργασία της ομάδας που επισκέφτηκε. γ. Όταν μια ομάδα ανακοινώνει την εργασία της ενώπιον της τάξης, τα μέλη των άλλων ομάδων κρατούν σημειώσεις και μετά το τέλος της ανακοινωσης υποβάλλουν στην πρώτη ομάδα ερωτήσεις. δ. Όταν οι ομάδες έχουν κοινό θέμα, τότε την ώρα που η μια ομάδα παρουσιάζει, οι άλλες υπογραμμίζουν στη δική τους εργασία όσα δεν ακούστηκαν. Όταν έρθει η σειρά τους ανακοινώνουν μόνο τα επιπλέον στοιχεία που δεν έχουν ανακοινωθεί από τις προηγούμενες ομάδες. ε. Οι ομάδες θα πρέ΄πέι να φροντίζουν να είναι ελκυστική η παρουσίασή τους, ώστε να προκαλεί το ενδιαφέρον των άλλων ομάδων.
- Ιδιαίτερα συχνό είναι το φαινόμενο όπου η συνεργασία μεταξύ των μελών μιας ομάδας να παρακωλύεται εξαιτίας της προβληματικής συμπεριφοράς κάποιων μαθητών. Αναφέρονται στη συνέχεια ορισμένες τεχνικές που θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν για να αντιμετωπιστούν τέτοιες περιπτώσεις, όπως: έλλειψη συμμετοχής παθητική, έλλειψη συμμετοχής ενεργητική, τάση για ανεξαρτησία από την ομάδα, τάση για επιβολή και κυριαρχία στην ομάδα.
Γενικά, ένας τρόπος διαχείρισης του προβλήματος μιας ομάδας είναι να εμπλέξει ο εκπαιδευτικός όλες τις ομάδες σε αυτό. Για ένα χρονικό διάστημα σταματάνε οι ομαδικές δραστηριότητες, ο εκπαιδευτικός αναφέρει και επισημαίνει το πρόβλημα, τα μέλη όλων των ομάδων το συζητάνε και προτείνουν λύσεις.
Ακόμη, ο εκπαιδευτικός μπορεί να βοηθήσει και διαφορετικά την ομάδα που διαφωνεί και δεν παράγει έργο. Μπορεί να καθίσει κοντά στους μαθητές και να γίνει για λίγη ώρα μέλος της ομάδας, να ακούσει τις διαμαρτυρίες και τις αντιρρήσεις τους και να υποδείξει τρόπους διευθετησης των προβλημάτων.
Παρακάτω μπορείτε να δείτε την παρουσίαση της Σχολικής Συμβούλου Αφροδίτης Πανταζή για τα προβλήματα που συναντάμε στις ερευνητικές εργασίες και τους τρόπους αντιμετώπισής τους.